Niezwykły plan Wrocławia z 1562 roku

Szczegółowy plan Wrocławia z 1562 roku. Obraz stolicy Śląska za czasów monarchii Habsburgów. Niezwykły, piękny i ręcznie kolorowany plan miasta stworzony przez Barthela Weihnera i jego syna Georga. Tak wyglądał Wrocław w połowie XVI wieku.

Plan Wrocławia z 1562 roku

Ten niezwykły, aksonometryczny plan Wrocławia (niem. Contrafactur der Stadt Breslau) został stworzony przez XVI-wiecznego grafika i malarza krajobrazów Barthela Weihnera oraz jego syna Georga. Plan powstał w 1562 roku z okazji koronacji w Pradze na króla Czech Maksymiliana II Habsburga – jak powszechnie podaje się – jako prezent koronacyjny. Z tego tytułu w lewym górnym rogu znajduje się kartusz z dedykacją dla cesarza Ferdynanda I Habsburga i jego syna Maksymiliana II, wraz z cesarskim orłem. Po drugiej zaś stronie (w prawy górnym rogu) widzimy herb Królestwa Czech. Plan Wrocławia wykonany został na ręcznie malowanym płótnie o wymiarach 186×187 cm. Oryginalny plan Weihnerów niestety nie zachował się do naszych czasów. Dysponujemy jednak jego późniejszymi kopiami. Pierwszą z nich jest faksymile oryginału z 1826 roku, którego autorem był Christian Friedrich Paritius. Drugim jest reprodukcja fotolitograficzna reprintu z 1826 roku, wydana w 1929 roku.

Prezentowany poniżej egzemplarz planu Weihnera pochodzi z reprodukcji z 1929 roku. Niżej zamieszczam również linki do faksymile z 1826 roku. Wszystkie zdigitalizowane plany dostępne są w bardzo dobrej rozdzielczości!

Zdigitalizowany plan Wrocławia dostępny jest również w zasobach Biblioteki Cyfrowej Uniwersytetu Wrocławskiego:

• Plan Wrocławia z 1562 roku (faksymile z 1826 roku) – link
• Plan Wrocławia z 1562 roku (reprodukcja z 1929 roku) – link

Oprócz wspomnianej dedykacji dla Habsburgów i herbu Czech, w dole planu widzimy jeszcze dwa dodatkowe herby. Po prawej stronie herb Wrocławia (nadany zresztą w 1530 roku przez cesarza Ferdynanda I Habsburga), a po lewej herb biskupa wrocławskiego Caspara von Logau.

Wrocław w XVI wieku

Stworzony przez Weihnera i jego syna plan prezentuje unikatowy obraz Wrocławia z połowy XVI wieku. Dzięki bardzo dobrej rozdzielczości zdigitalizowanych planów możemy przyjrzeć się bliżej stolicy Śląska. Wśród zabudowy miasta z łatwością możemy dostrzec istniejące do dziś obiekty, a także zachowany w ścisłym centrum układ ulic.

Oczywiście wiele z budowli z XVI-wiecznego planu miasta nie zachowało się do naszych czasów. Dlatego plan Weihnerów stanowi tak cenne źródło informacji dla badaczy dziejów miasta i historyków architektury. Przede wszystkim – patrząc na obraz całego Wrocławia – widzimy wrocławskie fortyfikacje. Na planie miasto otoczone jest zewnętrznym pierścieniem średniowiecznych murów, a także dodatkowo od południa, wschodu i zachodu nowszymi fortyfikacjami bastejowymi. Wejścia do miasta broniły liczne bramy. Ciekawostka, od strony dzisiejszej ul. Oławskiej znajdowała się Brama Oławska wraz z barbakanem. Wrocław był jednym z lepiej ufortyfikowanych miast na terenie Rzeszy. Nadmienię, że wrocławskie fortyfikacje zostały rozebrane w czasie wojen napoleońskich (po 1807 roku) z rozkazu księcia Hieronima Bonapartego.

Jednym z najciekawszych nieistniejących już obiektów, które możemy dostrzec na planie Weihnera, jest opactwo św. Wincentego na Ołbinie. Pierwotnie było to opactwo benedyktynów, wzniesione w stylu romańskim, którego fundację przypisuje się w latach 30. XII wieku Piotrowi Włostowi – najsłynniejszemu z ówczesnych śląskich możnowładców. Opactwo zostało rozebrane w 1529 roku z powodu narastającego zagrożenia tureckiego. Obawiano się, że ziemie Habsburgów zostaną rychło najechane przez Turków. W przypadku oblężenia stolicy Śląska, znajdujące się poza murami miejskimi zabudowania opactwa, mogłoby zostać wykorzystane przez najeźdźców do ataku na miasto. Jednak powszechnie mówi się, że zagrożenie tureckie było tylko pretekstem do wyburzenia katolickiego opactwa przez ówczesną protestancką radę miejską. Ciekawostka, pomimo, iż plan pochodzi z 1562 roku, to Barthel Weihner zdecydował się na umieszczenie na swoim planie wyburzonego ponad 30 lat wcześniej opactwa. Czyżby był to ukłon w stronę katolickich Habsburgów?

Na planie Wrocławia z 1562 roku możemy dostrzec jeszcze kilka innych „perełek”. Jedną z nich jest Zamek Książąt Śląskich, jeden z dawnych wrocławskich zamków (tzw. lewobrzeżny zamek) zwany również Zamkiem Cesarskim (niem. Kaiserburg). Zamek ten znajdował się w miejscu dzisiejszego gmachu głównego Uniwersytetu Wrocławskiego.

Model 3D Wrocławia z 1562 roku

Ciekawostka, na podstawie planu Barthela Weihnera powstał komputerowy model 3D ówczesnego Wrocławia. Wizualizację przygotowało Śląskie Studio Architektury na zlecenie Muzeum Miejskiego Wrocławia. Poniżej zamieszczam krótki zwiastun umieszczony w serwisie YouTube. Całą wizualizację można oglądać na wystawie stałej pt. „1000 lat Wrocławia” w Pałacu Królewskim we Wrocławiu.