Karkonosze

Karkonosze to najwyższe i najważniejsze pasmo górskie Sudetów. To właśnie w Karkonoszach wznosi się najwyższy szczyt całych Sudetów – Śnieżka. Karkonosze stanowią jeden z najcenniejszych pod względem przyrodniczym i krajobrazowym obszarów Dolnego Śląska. Są również pasmem najchętniej odwiedzanym przez turystów. Podstawowe informacje, podział, budowa i charakterystyka Karkonoszy.

Karkonosze – Podstawowe informacje

Karkonosze są najwyższym pasmem górskim w całych Sudetach, a patrząc jeszcze szerzej, są również najwyżej wyniesioną częścią całej jednostki geograficznej zwanej Masywem Czeskim. Położone są w makroregionie Sudetów Zachodnich. Przez Karkonosze przebiega polsko-czeska granica państwowa, dzieląc pasmo na część polską i czeską, a historycznie na część śląską i czeską. Granica pomiędzy państwami poprowadzona jest wzdłuż Grzbietu Śląskiego, Czarnego, Kowarskiego i Lasockiego. Przy czym na terytorium Polski leży mniej niż 1/3 Karkonoszy. Od zachodu Karkonosze graniczą z Górami Izerskimi, rozgranicza je Przełęcz Szklarska i rzeka Kamienna. Od północy opadają w kierunku Kotliny Jeleniogórskiej. Od północnego wschodu stykają się z Rudawami Janowickimi, rozdziela je Przełęcz Kowarska. Od wschodu opadają w kierunku Wzgórz Bramy Lubawskiej, będących częścią Kotliny Kamiennogórskiej. Od południowego wschodu stykają się z Žacléřską vrchoviną, będącej częścią Broumovskiej vrchoviny. Zaś od południa opadają w kierunku rozległego Podgórza Karkonoskiego (czes. Krkonošské podhůří, potocznie Podkrkonoší), uznawanego za osobny mezoregion.

• Nazwa pasma w języku polskim – Karkonosze (rzadziej Góry Olbrzymie)
• Nazwa pasma w języku czeskim – Krkonoše
• Nazwa pasma w języku niemieckim – Riesengebirge
• Makroregion – Sudety Zachodnie
• Najwyższy szczyt – Śnieżka 1603 m n.p.m.

Pochodzenie nazwy Karkonosze

Nazwa Karkonosze jest oficjalną polską nazwą pasma. Również, niemal identyczna, używana jest w Czechach – Krkonoše. Językoznawca prof. Stanisław Rospond wywodził ją od prastarego słowa „kar” oznaczającego kamień lub górę. Podobny trzon widzimy również w nazwie Karpaty. Nawiązuje do niego również nazwa miasta Karpacz. Czasem w polskim nazewnictwie pojawia się określenie Góry Olbrzymie, które jest wprost odniesieniem do dawnej niemieckiej (niem. Riesengebirge) i łacińskiej (łac. Montes Gigantei) nazwy pasma. W polskich opisach gór z XVIII i XIX wieku były używane obie nazwy Karkonosze i Góry Olbrzymie.

Podział Karkonoszy

Karkonosze dzielą się na kilka grzbietów. Główny, graniczny grzbiet, składa się z Grzbietu Śląskiego (najdłuższego), Czarnego, Kowarskiego i Lasockiego. Równolegle do Śląskiego Grzbietu przebiega Czeski Grzbiet. Dwa najważniejsze i najwyższe karkonoskie grzbiety (Grzbiet Śląski i Czeski) rozdzielone są dolinami Mumlavy, Łaby i Białej Łaby. Od Czeskiego Grzbietu odchodzi kilka grzbietów o przebiegu południkowym (północ-południe lub północny zachód-południe). Nazywane są one Grzbietami Południowymi (czes. Krkonošské rozsochy). Końcowy odcinek Grzbietu Lasockiego przechodzi w odcinek zwany Rýchorami, który w całości położony jest już na terytorium Czech. Zarówno Grzbiet Lasocki (na odcinku granicznym), jak i Rýchory, w czeskim podziale zaliczane są jako Krkonošské rozsochy. W obszarze jednostki (mezoregionu) Karkonoszy wyróżnia się jeszcze Pogórze Karkonoskie (nie mylić z Podgórzem Karkonoskim, które jest odrębną jednostką). Pogórze Karkonoskie od Śląskiego Grzbietu oddziela Karkonoski Padół Śródgórski, będące równoleżnikowym obniżeniem terenu.

Szczyty Karkonoszy

Najwyższym szczytem Karkonoszy jest Śnieżka (czes. Sněžka, niem. Schneekoppe) o wysokości 1603 m n.p.m. Śnieżka jest również najwyższym szczytem całych Sudetów, a także Masywu Czeskiego. Przez szczyt przebiega granica państwowa i granica pomiędzy regionami historycznymi (Śląska i Czech). Śnieżka jest także najwyższym szczytem Śląska, Czech i Republiki Czeskiej.

W całych Sudetach tylko cztery szczyty przekraczają symboliczną wysokość 1500 m n.p.m. Wszystkie one znajdują się w Karkonoszach, są to:

• Śnieżka (czes. Sněžka) – 1603 m n.p.m.
• Luční hora – 1555 m n.p.m.
• Studniční hora – 1554 m n.p.m.
• Wielki Szyszak (czes. Vysoké kolo) – 1509 m n.p.m.

Wejście na pozostałe szczyty przekraczające 1500 m, to jest Luční horę, Studniční horę i Wielki Szyszak, nie jest możliwe. Nie prowadzą na nie żadne szlaki. Należy również wspomnieć o pewnym przekłamaniu (nieporozumieniu) jakie istnieje w polskich i czeskich nazwach szczytów granicznych. Otóż polski Wielki Szyszak po czesku nazywany jest Vysoké kolo. W nazewnictwie czeskim istnieje również szczyt, który nazywa się Velky Šišak – jest to polski Śmielec. Natomiast Mały Szyszak po czesku nazywany jest tak samo – Malý Šišák.

Budowa geologiczna Karkonoszy

Karkonosze są pasmem o zróżnicowanej budowie geologicznej. Znajdziemy tu wszystkie trzy typy skał: magmowe, metamorficzne i osadowe, choć tych ostatnich jest zdecydowanie najmniej.

Główną skałą budującą polską część Karkonoszy jest granit. Granit to skała magmowa głębinowa, która zastygała w powolnym procesie głęboko pod powierzchnią ziemi. Karkonoski granit, jak przypuszczają geolodzy, zastygał na głębokości około 8–10 km. Jego wiek szacuje się na około 310–330 mln lat. Skały granitowe obejmują przede wszystkim Śląski Grzbiet, rozciągając się dalej na Kotlinę Jeleniogórską, część Rudaw Janowickich, aż po Góry Kaczawskie. Ten sam karkonoski granit buduje również fragment Gór Izerskich. Widoczny na mapach geologicznych masyw granitowy, rozciągający się na długości około 70 km, przybrał kształt przewróconej cyfry 8. Przez geologów określany jest mianem plutonu karkonoskiego lub plutonu karkonosko-izerskiego.

Otoczenie plutonu karkonoskiego stanowią skały metamorficzne. Po polskiej stronie występują one we wschodniej części Karkonoszy, na obszarze pomiędzy Śnieżką a Przełęczą Okraj. Są to przede wszystkim łupki łyszczykowe i gnejsy. Należą one do jednych z najstarszych skał występujących w Karkonoszach, których wiek (skał wyjściowych) szacuje się na około 500 mln lat. Łupki łyszczykowe, będące zmetamorfizowanymi skałami osadowymi, występują od Grzbietu Czarnego przez Przełęcz Sowią po Czoło w Grzbiecie Kowarskim. Spotkać je możemy m.in. na Skalnym Stole. Gnejsy występują na stokach Grzbietu Czarnego i Wołowej Góry. U podnóża Grzbietu Kowarskiego i w rejonach Wilczej Poręby (część Karpacza) występują granitognejsy. Natomiast w Grzbiecie Lasockim możemy spotkać fyllity.

Specyficznym rodzajem skał metamorficznych występującym w Karkonoszach są hornfelsy powstałe w wyniku metamorfizmu kontaktowego. Skały te powstały w wyniku kontaktu łupków łyszczykowych z gorącą granitową magmą. Hornfelsy cechują się dużą odpornością na procesy wietrzenia. Nieprzypadkowo więc z hornfelsów zbudowany jest wierzchołek Śnieżki, a także Studniční i Luční hora.

Warto wspomnieć, że na obszarze Karkonoszy można również gdzieniegdzie odnaleźć skały magmowe wylewne (wulkaniczne), choć zjawiska wulkaniczne nigdy w Karkonoszach nie przybrały takich rozmiarów jak w sąsiednich pasmach. Najbardziej znanym miejscem są ściany Małego Śnieżnego Kotła, gdzie znajdują się żyły bazaltu (a w zasadzie bazanitu). Pochodzą one sprzed 25 mln lat. Należą one do jednych z najmłodszych skał znajdujących się w Karkonoszach.

W przypadku skał osadowych, po polskiej stronie Karkonoszy, możemy je odnaleźć w postaci zlepieńców w Grzbiecie Lasockim w rejonie Jarkowic.

Charakterystyka pasma Karkonoszy

Karkonosze są najwyższym pasmem górskim w całych Sudetach. Ich partie grzbietowe przekraczają wysokość 1400 m n.p.m. Osobliwą cechą Karkonoszy jest występowanie zrównanych wierzchowin, które przybrały formę rozległego płaskowyżu (plateau). Do tych najbardziej znanych należy Równia pod Śnieżką zajmująca powierzchnię około 6 km². Równia rozciąga się od Śnieżki w kierunku kopuły Smogorni, Luční i Studniční hory. W panoramie zrównanych karkonoskich grzbietów wyraźnie wyróżnia się szczyt Śnieżki, który wznosi się o ponad 200 m wyżej ponad równię. Śnieżka, jako twardzielec, zbudowana jest ze skał (hornfelsów) znacznie odporniejszych na procesy erozji, niż skały, z których zbudowane są otaczające je grzbiety. To właśnie dzięki tym skałom Śnieżka zawdzięcza swój kształt i wysokość pozwalającą górować nad otaczającym terenem.

Na ogół kulminacje Karkonoszy przybrały formę spłaszczonych wierzchowin i rozłożystych kopuł. Wyjątek stanowią Kozie Grzbiety (czes. Kozí hřbety), będące częścią Grzbietu Czeskiego. Są one jedyną granią występującą w Karkonoszach. Ich skalisty, ostry grzbiet, o dużym nachyleniu zbocza, przywodzi na myśl krajobrazy występujące w Tatrach Zachodnich.

Sieć rzeczna i rzeźba polodowcowa

Obszar Karkonoszy należy do zlewiska dwóch mórz: Morza Bałtyckiego i Północnego. Wododział przebiega wzdłuż granicy państwowej, czyli wzdłuż Grzbietu Śląskiego, Czarnego, Kowarskiego i Lasockiego. W Karkonoszach swoje źródła bierze najważniejsza rzeka Czech – Łaba (czes. Labe), która uchodzi do Morza Północnego. Również w Karkonoszach swoje źródła (ale po stronie czeskiej) ma jedna z ważniejszych dolnośląskich rzek – Bóbr (lewobrzeżny dopływ Odry). Wzdłuż karkonoskich dolin spływają liczne potoki tworząc w kilku miejscach efektowe kaskady i wodospady. Najwyższym wodospadem Karkonoszy jest położony po czeskiej stronie Wodospad Panczawy (czes. Pančavský vodopád), którego wysokość sięga 148 m. Karkonoskie wodospady stanowią jedną z największych atrakcji tego pasma. Obszar Karkonoszy pozbawiony jest większych zbiorników wodnych. Wyjątek stanowią tutaj jeziora polodowcowe występujące po polskiej stronie. Wśród większych sztucznych zbiorników należy wymienić zbiornik na obrzeżach Szpindlerowego Młyna, powstały w wyniku osadzenia zapory wodnej na Łabie.

Ważnym elementem krajobrazu Karkonoszy jest występowanie tzw. rzeźby polodowcowej, przede wszystkim w postaci kotłów polodowcowych. Powstanie tych niezwykłych form podcinających zbocza Karkonoszy zawdzięczamy lodowcom. Około 2,5 mln lat temu, w epoce zwanej plejstocenem (czasem określanej mianem epoką lodową), nastąpiło gwałtowne ochłodzenie klimatu, którego efektem było m.in. zlodowacenie dużej części dzisiejszego terytorium Polski. Wskutek ochłodzenia klimatu w wysokich partiach Karkonoszy zaczęła gromadzić się stała pokrywa śnieżna, która nigdy nie topniała. Ocenia się, że wówczas linia wiecznego śniegu przebiegała w Karkonoszach na wysokości około 1200 m n.p.m. Śnieg z wierzchowiny w dogodnych miejscach przewiewany był do górnych odcinków dolin i nisz źródliskowych, gdzie mógł przyrastać dalej bez przeszkód. Narastający śnieg, pod wpływem własnego ciężaru, z czasem zaczął zamieniać się w firn, a następnie w lód lodowcowy. Pod spodem lodowca zachodziły intensywne procesy niszczące. Lód lodowcowy, wykazujący pewne właściwości plastyczne, przemieszczał się odrywając fragmenty skalnego podłoża. Lodowce mogły powstawać w Karkonoszach kilkukrotnie, wraz z następującymi po sobie na przemian okresami ochłodzenia i ocieplenia klimatu. Ocenia się, że obecna rzeźba polodowcowa Karkonoszy została ukształtowana w czasie ostatniego zimnego okresu, który rozpoczął się około 115 tys. lat temu. Ostatnie lodowce w Karkonoszach stopniały około 10 tys. lat temu, pozostawiając po sobie „wyrzeźbione” w zboczach kotły. Uwaga! Powstanie kotłów polodowcowych nie należy mylić z pojawieniem się lądolodu. W czasie epoki lodowej lądolód dotarł najdalej do Kotliny Jeleniogórskiej, zatrzymując się tylko u podnóża Karkonoszy.

Najlepszym przykładem kotłów polodowcowych w Karkonoszach są Śnieżne Kotły, których spektakularne skalne ściany w Wielkim Śnieżnym Kotle dochodzą nawet do 150 m wysokości. W niektórych miejscach po wytopionych lodowcach oprócz kotłów pozostały także jeziora polodowcowe. Powstałe one poprzez wypełnienie wodą zagłębień wyżłobionych w podłożu przez lodowiec. Przykładem tego typu jezior jest Wielki i Mały Staw. Nie wszędzie jednak warunki do tworzenia lodowców były optymalne. W kilku miejscach nagromadzony śnieg nie przeobraził się w lodowiec, ale wskutek zalegania wieloletniego płata śniegu doszło do powstania tzw. nisz niwalnych. Przykładem niszy niwalnej jest Biały Jar.

Formacje skalne

Kolejnym charakterystycznym elementem krajobrazu Karkonoszy jest występowanie granitowych grup i formacji skalnych. Występują one głównie w granitowej części Karkonoszy. Możemy je spotkać zarówno na górnych jak i w dolnych częściach pasma. Doliczono się ponad 100 formacji skalnych, a największe z nich osiągają wysokość nawet 25–30 m. Duża część karkonoskich grup skalnych posiada swoje charakterystyczne indywidualne nazwy np. Słonecznik, Pielgrzymy, Trzy Świnki czy Końskie Łby. Część z nich posiada regularny system spękań przypominający sześciany. Od wieków te regularne kształty, sposób ich powstania, budziły zaciekawienie badaczy karkonoskiej przyrody.

Klimat

Klimat Karkonoszy cechuje się dużą zmiennością warunków atmosferycznych, jest on również znacznie ostrzejszy niż w pozostałych częściach Sudetów. Dzięki dużej wysokości pasma w Karkonoszach wykształcił się lokalny górski klimat o dużych wahaniach temperatur, gwałtownych wiatrach, znacznym zachmurzeniu oraz wysokich opadach atmosferycznych. Największe sumy opadów notowane są w lipcu. Najchłodniejszym miesiącem jest styczeń, wówczas średnia miesięczna temperatura na Śnieżce wynosi -6,1°C, a niżej na Pogórzu Karkonoskim około 0°C. Średnia roczna temperatura na Śnieżce przekracza nieco 0°C. W górnych partiach Karkonoszy pokrywa Śnieżna utrzymuje się przez około sześć miesięcy (od listopada do maja). W niektórych kotłach polodowcowych śnieg utrzymuje się znacznie dłużej, bo aż do miesięcy letnich. W czasie wyjątkowo śnieżnych zim ilość zgromadzonego śniegu w kotłach (przewianego z wierzchowin) bywała tak duża, że nie stopniał on ciągu lata i zalegał aż do kolejnej zimy. W Karkonoszach dominują wiatry zachodnie i południowo-zachodnie. Najbardziej wietrznym miejscem jest szczyt Śnieżki, gdzie notowano rekordowo duże prędkości wiatru, w porywach przekraczające nawet 200 km/h. Śnieżka uważana jest za jedno z najbardziej wietrznych miejsc na terenie Polski. Najwyższy szczyt Karkonoszy jest również miejscem z rekordowo dużą ilością dni, w czasie których występuje mgła – średnio powyżej 250 dni w roku. W Karkonoszach zachodzi również zjawisko wiatrów fenowych (odpowiednik halnego w Tatrach).

Fauna i flora

Karkonosze bez wątpienia stanowią jeden z najcenniejszych obszarów Sudetów pod względem przyrodniczym. Świat fauny i flory jest tu niezwykle bogaty. W paśmie występuje wiele cennych i rzadkich gatunków roślin i zwierząt, w tym gatunki endemiczne, czyli takie, które występują tylko na obszarze Karkonoszy np. dzwonek karkonoski czy skalnica bazaltowa. W przypadku skalnicy bazaltowej jej jedyne stanowisko znajduje się w Małym Śnieżnym Kotle. Wśród niezwykle cennych gatunków występujących w Karkonoszach są również relikty glacjalne, czyli gatunki będące reliktami polodowcowymi, np. malina moroszka i gnidosz sudecki. Rośliny te przetrwały w surowym górskim klimacie Karkonoszy od czasów ostatniego zlodowacenia. Cenną mozaikę zbiorowisk roślinnych tworzą również karkonoskie torfowiska, których największy kompleks znajduje się na Równi pod Śnieżką. Wśród szczególnie zagrożonych gatunków zwierząt należy wymienić cietrzewie, dla których co roku na wiosnę (w celu ochrony) zamyka się część turystycznych szlaków. Swoje siedliska lęgowe w kotłach polodowcowych posiada również sokół wędrowny, kolejny z bardzo rzadkich gatunków. Wybiera on niedostępne nisze i półki skalne. To tylko niektóre przykłady z bogatego świata zwierząt i roślin Karkonoszy. Na terenie karkonoskich parków chronionych jest wiele rzadkich gatunków, w tym aż 162 zakwalifikowanych zostało do kategorii krytycznie zagrożonych.

W Karkonoszach wykształciły się piętra roślinności typowe dla gór wysokich. Wraz ze wzrostem wysokości nad poziomem morza zmieniają się również zbiorowiska roślinne. Pionowy zasięg występowania pięter roślinności jest jednak obniżony o około 400 m w stosunku do innych najbliższych gór Europy.

W Karkonoszach wyróżniamy następujące piętra roślinności:

• Piętro pogórza do około 500 m n.p.m.
• Piętro regla dolnego 500–1000 m n.p.m.
• Piętro regla górnego 1000–1250 m n.p.m.
• Piętro subalpejskie (kosodrzewiny) 1250–1450 m n.p.m.
• Piętro alpejskie powyżej 1450 m n.p.m.

Ochrona przyrody

Aby chronić cenne obszary pod względem przyrodniczym i krajobrazowym po obu stronach granicy utworzono parki narodowe, będące najwyższą formą ochrony prawnej przyrody. Po polskiej stronie Karkonoski Park Narodowy (w skrócie KPN) utworzono w 1959 roku, a po czeskiej stronie Krkonošský národní park (w skrócie KRNAP) w 1963 roku. Oba parki współpracują ze sobą ściśle już od wielu lat w zakresie ochrony przyrody, wszak przyroda nie zna sztucznych granic ustanowionych przez człowieka. Ciekawostka, oba parki (polski i czeski) posiadają dokładnie takie same logo, różnią się one od siebie tylko napisem na obwódce. We wspólnym logo KPN I KRNAP znajduje się wizerunek dwóch kwiatów (dzwonka karkonoskiego i goryczki trojeściowej) na tle Śnieżki.

Obszar czeskiego KRNAP jest jednak zdecydowanie większy od polskiego KPN. Dodatkowo, w przeciwieństwie do polskiego parku, na terenie KRNAPu występują jeszcze dodatkowe formy ochrony prawnej nazywane „přírodní památka”, będące odpowiednikami polskich pomników przyrody lub rezerwatów przyrody, np. Lom Strážné, Sklenářovické údolí czy Labská soutěska. Od 1992 roku oba parki są również bilateralnym Rezerwatem Biosfery UNESCO (w skrócie MaB).

Pozostałości działalności górniczej

Karkonosze są również pasmem górskim, w którym prowadzona była działalność górnicza, choć nie tak intensywnie jak w innych pasmach. Poszukiwanie surowców i minerałów ma tutaj długą tradycję i sięga czasów średniowiecza. Działalność górnicza nie objęła jednak całych Karkonoszy, ale prowadzona była głównie tam, gdzie występowały skały metamorficzne. W przypadku polskiej części Karkonoszy głównie po stronie wschodniej w okolicach Kowar. Same Kowary już w 1513 roku uzyskały status miasta górniczego. Prowadzono tu głównie wydobycie rud żelaza, a po II wojnie światowej, na bazie dawnej kopalni żelaza „Wolność”, uruchomiono kopalnie uranu wydobywające rudę na potrzeby ZSRR. Ślady górnictwa widoczne są również po czeskiej stronie Karkonoszy.

Zagospodarowanie turystyczne Karkonoszy

Karkonosze są jednym z najlepiej zagospodarowanych turystycznie pasm w Sudetach. Rozwój turystyki w Karkonoszach sięga swoimi początkami XIX wieku. Wówczas po stronie pruskiej (przed proklamacją Cesarstwa Niemieckiego) były to jedyne duże góry w kraju. Motorem napędowym rozwoju turystyki było powstanie w 1880 roku Towarzystwa Karkonoskiego (niem. Riesengebirgsverein, w skrócie RGV), które zajmowało się m.in. wytyczaniem nowych szlaków, inicjowaniem budowy schronisk i promowaniem turystyki pieszej w górach. Dodatkowo budowa kolei żelaznej w regionie znacznie ułatwiła dotarcie w góry ówczesnym turystom.

Współcześnie Karkonosze posiadają bardzo rozbudowaną bazę noclegową. Szacuje się, że łącznie w Karkonoszach znajduje się około 92 tys. miejsc noclegowych, w tym po polskiej stronie 34 tys., a po czeskiej 58 tys. (dane na 2017 rok). Po polskiej stronie baza noclegowa skupiona jest głównie w dwóch miejscowościach: Szklarskiej Porębie i Karpaczu. W przeciwieństwie do czeskiej strony, gdzie liczba miejsc noclegowych rozłożona jest na znacznie większą liczbę górskich miejscowości. Karkonosze posiadają dodatkowo dość gęstą sieć schronisk górskich, z których większość funkcjonowała już przed wojną. Obecnie na obszarze KPN znajduje się około 130 km szlaków turystycznych, a po czeskiej stronie w KRNAP około 700 km. W wysokim sezonie (w lecie przy ładnej pogodzie) w ciągu dnia Śnieżkę odwiedza ponad 10 tys. turystów. Na najpopularniejszych turystycznych szlakach potrafi być więc naprawdę tłoczno. W Karkonoszach głównie dominuje turystyka piesza, natomiast w czasie zimy część turystów wybiera narty biegowe lub skiturowe, czasem również rakiety śnieżne. W Karkonoszach działa też kilka ośrodków sportów zimowych, zlokalizowane są one w kilku głównych miejscowościach: Szklarska Poręba, Karpacz, Szpindlerowy Młyn, Harrachov, Pec pod Sněžkou, Rokytnice nad Jizerou i Jańskie Łaźnie, przy czym infrastruktura po czeskiej stronie jest znacznie bardziej rozbudowana.

Turystyka na obszarze parków narodowych (KPN i KRNAP) odbywa się na specjalnie określonych zasadach. Dozwolone jest poruszanie się tylko po wyznaczonych szlakach. Wejście do polskiego KPN jest odpłatne, natomiast po stronie czeskiej KRNAP nie pobiera opłat. Część szlaków turystycznych jest okresowo zamykana ze względu na ochronę cietrzewi. W zimę niektóre szlaki są całkowicie wyłączone z ruchu, a w innych zmienia się ich przebieg (na określonych odcinkach) na wariant zimowy. Zasady na jakich można zwiedzać Karkonosze, a także aktualne informacje dotyczące szlaków najlepiej sprawdzać na stronach parków narodowych: Karkonoski Park Narodowy i Krkonošský národní park.